Onze westerse kijk op ‘goed ouderschap’ belemmert de aansluiting met gezinnen met een andere culturele achtergrond, betoogt hoogleraar Judi Mesman. Het helpt als professionals zich meer bewust zijn van hun eigen normen en ouders met een open blik benaderen.
Hoogleraar Judi Mesman voert onderzoek uit naar sensitief ouderschap in cultureel perspectief. “Sensitief is als ouders een passende reactie geven op de signalen die een kind geeft.” Aan de hand van video-opnames van ouder-en-kind-interacties in ruim twintig landen over de hele wereld laat Mesman zien, dat ouders door alle culturen heen gevoelig zijn voor deze signalen en er sensitief op reageren. Hoe er gereageerd wordt, kan er wel heel anders uitzien dan wij in het westen verwachten.
Doorsnee westerse omgang
Om het verschil tussen niet-westerse en westerse ouders uit te vergroten, toont Mesman een video van een interactie van een Amerikaanse moeder met haar baby: De moeder buigt zich over haar baby die op de grond ligt. Ze praat met hoge stem, lacht, kirt, knuffelt: de baby is blij. Als het kind lijkt te willen draaien, probeert ze hem een handje te helpen: “Wil je draaien?” Dan dreigt de baby te gaan huilen. “Vind je dat niet leuk? Ben je nu boos op mama?”, reageert de moeder, waarna de baby weer lacht en kirt. “Dit is een doorsnee westerse interactie”, zegt Mesman. “Westerse ouders ‘ondertitelen’ de signalen die hun kind geeft: ze interpreteren wat hun kind wil, zeggen dat hardop en spelen erop in.”
Heel andere interactie
Veel ondertitelen, praten en elkaar aankijken, dat is het typisch westerse plaatje van sensitiviteit. Een contrast hiermee vormen de videofragmenten uit Mesmans onderzoek van ouder-en-kind-interacties op het platteland van bijvoorbeeld de Filippijnen, Peru en Congo. Hier wordt niet of nauwelijks met het kind gesproken. Oogcontact is er niet bij. Laat staan dat er met het kind wordt gespeeld of gelachen. Mesman: “Vanuit westerse optiek zijn sommige videobeelden uit ons onderzoek zelfs shockerend. Maar bekijken we de context waarin deze ouder-kind-interacties plaatsvinden, dan zien we veel positiefs gebeuren in de het contact tussen ouder en kind. Baby’s worden voortdurend gedragen, er is continu lichamelijk contact. Wijzen ze naar de borst van hun moeder, dan komt die gelijk tevoorschijn: ‘breastfeeding on demand’ is doodgewoon. Er zijn ook tantes en oudere broertjes, zusjes, neefjes, nichtjes die het kind koesteren en troosten: gedeelde zorg is veel gewoner.”
Wat nog meer opvalt: “Verzorgers reageren soms fysiek in plaats van verbaal. Ze verplaatsen het kind als het ergens naar kijkt of reikt zodat het er beter bij kan, zonder daar wat bij te zeggen. Of ze geven het kind iets waar het interesse in heeft, maar zonder het te benoemen.”
“Video-opnames van ouder-en-kind-interacties in ruim 20 landen over de hele wereld laten zien dat ouders, door alle culturen heen, gevoelig zijn voor de signalen van hun kind en er adequaat op reageren.”
Oogcontact, lezen, praten en spelen
Eén videofragment toont een Peruaanse moeder die haar dreumes zittend op de grond eten geeft. Achter haar staat de tv luid aan, een ouder kind leidt continu de aandacht af. “Waar is de eettafel, waar is de eetroutine?”, schertst Mesman. “Let wel: deze eetsessie duurt maar liefst vijftig minuten! Deze moeder wacht met engelengeduld het moment af waarop het kind weer een hapje wil nemen, tot het bordje helemaal leeg is. Ondertussen hebben het oudere kind en de dreumes plezier met elkaar. Terwijl ze haar kind voedt, ondersteunt ze dus ook het contact met haar zus en volgt feilloos de signalen van het kind wat betreft het eettempo.”
Voor Mesman werpt haar onderzoek deze vraag op: “Focussen westerse professionals niet te veel op oogcontact, lezen, praten, spelen, lachen, terwijl er zoveel meer handelingsmogelijkheden zijn die net zo goed adequaat zijn? Als een moeder een kind altijd bij zich draagt, kan ze snel reageren als er iets is. De toewijding is daarmee vanzelf heel groot.”
Zie ook:
- Aandachtspunten bij hulp aan migrantengezinnen
- Vergroot sensitiviteit van ouders om verbindingen te herstellen
Abonneer u op onze gratis digitale nieuwsbrief en u ontvangt wekelijks een overzicht van relevante ontwikkelingen rond ouderschapskennis en –ondersteuning
