Veel ouders zijn geschokt door het boek Blueprint van Robert Plomin dat begin oktober uitkwam. DNA bepaalt wie we zijn” is de centrale boodschap. Volgens de auteur struikelt men met name over de uitspraak: Parents matter, but don’t make a difference.
Robert Plomin onderzoekt al ruim veertig jaar de overerving van onder andere intelligentie, sociaal gedrag en psychische aandoeningen, met behulp van tweelingstudies. Tweelingen zijn ideaal om de invloed van genen en omgeving te bestuderen. Ze groeien samen op, of niet. En ze zijn genetisch identiek (eeneiig), of niet (twee-eiig). Daar valt aan te meten en rekenen. “Of je nu lijdt aan depressies, verslaafd bent aan roken of een voorliefde hebt voor lezen: het zit allemaal in je genen”, aldus Plomin in een interview in NRC van de hand van Gemma Venhuizen
Invloed ouders
“Behalve dan het feit dat we hun genen hebben geërfd, hebben ouders volgens de auteur geen invloed op wie we worden. Wel zijn ouders van belang door hun kinderen te steunen, door ze te stimuleren in hun ontwikkeling, door ze voor te lezen en door hun zelfvertrouwen te vergroten. “Maar kinderen zijn geen hoopjes klei die je kunt boetseren. Als we geadopteerd zouden worden, zouden we in essentie dezelfde persoon zijn. Toen ik in de jaren zeventig begon, leek het erop dat een eigenschap als vriendelijkheid nauwelijks genetisch bepaald was. Dat vond ik mooi, want dat betekende dat je je kinderen daadwerkelijk zou kunnen leren om vriendelijk te zijn. Maar inmiddels blijkt het net zo erfelijk te zijn als de rest.”
Erfelijk
De term ‘erfelijk’ blijft in deze context verwarrend en zijn critici vinden het daarom onjuist om deze te gebruiken. “Ja, genetici bedoelen ermee: de mate waarin je verschillen tussen individuen kunt verklaren aan de hand van DNA-verschillen. Terwijl de meeste mensen denken: erfelijkheid is datgene wat je doorgeeft aan je nageslacht. Maar dat schizofrenie voor 50 procent erfelijk bepaald is, betekent niet dat je kinderen 50 procent kans hebben om schizofreen te worden. Dat lichaamslengte voor 80 procent erfelijk is, betekent niet dat je die lengte voor 80 procent aan je genen dankt. Het betekent alleen dat dát percentage van de verschillen tussen mensen op dat gebied kan worden toegeschreven aan het DNA. De rest hangt samen met omgevingsfactoren, maar dat de term verwarrend is, betekent niet dat we hem niet moeten gebruiken, of er geen onderzoek naar moeten doen. Al onze eigenschappen zijn erfelijk bepaald, dus het is een belangrijk onderwerp.”
Spelletje
Overigens vindt ook Plomin dat we niet meer van elke mogelijke eigenschap hoeven te onderzoeken of die erfelijk is. “Onder studenten is het een spelletje: probeer een eigenschap te bedenken waarvan je kunt bewijzen dat die erfelijk is. Maar ik zeg altijd: het zou veel indrukwekkender zijn als je een eigenschap vond die níet erfelijk was. Tafelmanieren, persoonlijke hygiëne, een voorkeur voor mosterd: overal zijn genen voor gevonden die van invloed zijn.”
Mosterdgen
Uitgedaagd door de interviewster, geeft Plomin toe dat er geen specifiek ‘mosterdgen’ is. “Elk gen is sterk pleotropisch, wat betekent dat het meer dan één eigenschap beïnvloedt. Bij mosterdliefhebbers lijkt het er bijvoorbeeld op dat er een gen actief is dat gevoelig is voor scherpe smaken, maar ook voor avontuur – het zou kunnen betekenen dat die mensen dus houden van spannende sensaties, bijvoorbeeld het eten van pittig voedsel.”
Volgens Plomin is er voor vrijwel alle belangrijke eigenschappen, zoals intelligentie of psychische aandoeningen, sowieso niet één specifiek gen aanwezig. “Het gaat om honderden, duizenden genen. Ons hele brein, ons hele lijf barst van de ingewikkelde pathways. Het zijn geen simpele modules die je zomaar van elkaar kunt scheiden. Daarom moet je ook heel goed weten wat je doet voor je aan genen gaat sleutelen. Als je één ongewenste eigenschap uitschakelt, worden gewenste eigenschappen daardoor misschien ook beïnvloed.”
Verder lezen
Dit is een samenvatting van het interview in NRC. Klik hier om de hele tekst te lezen.
Robert Plomin: Blueprint How DNA Makes Us Who We Are
Penguin Books, 288 blz. €20,99
Abonneer u op onze gratis digitale nieuwsbrief en u ontvangt wekelijks een overzicht van relevante ontwikkelingen rond ouderschapskennis en –ondersteuning
