“Hoe kunnen we ethisch en maatschappelijk omgaan met de ontwikkelingen die op ons afkomen? Welke rol kan de ethiek spelen in het vormgeven van deze nieuwe technologische mogelijkheden en wat zijn hiervan de implicaties voor gezinnen en families? Daarover handelde de 6e Els Borst Lezing, uitgesproken door Annelien Bredenoord.
‘De voortplanting gaat radicaal veranderen’ (Volkskrant, 8 juni 2018); ‘Synthetische embryo’s stellen de wet op de proef’ (NRC, 7 mei 2018); ‘Geboren in de babyfabriek’ (NRC, 26 januari 2018); ‘Designer Babies’ (NTR, 20 augustus 2017); ‘Baby kweken uit huid: hoe ver gaan we voor de voortplanting?’ (RTL4, 7 juli 2017); ‘We moeten niet met embryo’s knutselen’ (NPO radio 1, 28 maart 2017).
Zomaar een greep uit de mediakoppen in Nederland van de afgelopen twee jaar. Een revolutie in het embryo-onderzoek en de menselijke voortplanting lijkt aanstaande. Van oudsher wordt op dergelijke nieuwe technologie heel wisselend gereageerd, van angstbeelden over zogenaamde designer babies tot fantasieën over de Nieuwe Mens. Laten we eens teruggaan naar 1978. Dat jaar kwam de eerste IVF baby ter wereld: Louise Brown (Steptoe & Edwards, 1978). De geboorte van deze ‘test tube baby’ was wereldnieuws, de krantenkoppen berichtten alsof een prinsesje geboren was, maar er waren ook veel negatieve berichten. De nieuwskoppen drukten zowel hoop als angst uit. Argumenten en emoties die nu herkend worden als terugkerende morele patronen bij nieuwe biotechnologie (Swierstra & Rip, 2007; Oerlemans et al 2013).
Verschuiving in gezinsvormen
Moderne voortplantingstechnologie en sociaal-demografische ontwikkelingen hebben een verschuiving teweeg gebracht in gezinsvormen. Het heeft geleid tot een breed scala aan Modern Families. Bezwaren als onnatuurlijkheid, het belang van het kind en morele vooroordelen vormen geen overtuigende argumenten tegen deze ontwikkeling. Maar er is wel werk aan de winkel, want de disruptieve genetische- en reproductieve technologie die op ons afkomt móet ethisch verantwoord vormgegeven worden, aldus Bredenoord.
Agenda voor de toekomst
Bredenood eindigde haar rede met een korte agenda om met elkaar mee aan de slag te gaan.
Ten eerste moeten wetenschappers en de overheid empirische gegevens verzamelen over hoe het gaat met ouders en kinderen in nieuwe gezinsvormen, hoe dat gezin ook tot stand is gebracht. Dit vereist langdurig medisch, sociologisch, ethisch en juridisch onderzoek.
Ten tweede is er aandacht nodig voor de ethische kanttekeningen met betrekking tot de governance van onderzoek met lichaamsmateriaal, verdelingsvraagstukken en de veiligheid en risico’s van nieuwe genetische en reproductieve technologie.
Ten derde moet de wet- en regelgeving up-to-date gemaakt worden, juist om een deel van de morele bezwaren tegen de ontwikkeling van Modern Families weg te nemen. De Staatscommissie (2016) heeft hier goede aanbevelingen voor gedaan, maar de stappen die gezet moeten worden reiken verder dan wetgeving over ouder-, gezag- en gezinsvorming. Het is veel makkelijker om biotechnologie met wijsheid achteraf te veroordelen, dan prospectief in goede banen te leiden. Toch zijn er epistemische, politieke en ethische redenen om met zoveel mogelijk mensen en perspectieven aan de slag te gaan. Epistemische redenen, omdat we beslissingen moeten nemen op basis van onzekere en incomplete informatie. Politieke redenen, omdat we in een pluriforme maatschappij juist over het thema van vandaag verschillend denken. En ethische redenen, omdat het de mens en maatschappij zal veranderen en dus ons allemaal aangaat. Maar het gaat met name de kinderen die geboren worden in nieuwe gezinsvormen aan, evenals hun ouders. Laten we hun belangen en welzijn vooropstellen.
Volledige tekst
De volledige tekst van de lezing is beschikbaar:
Nieuwe voortplantingstechnologie – nieuwe familievormen nieuwe ethische vragen? >>
Abonneer u op onze gratis digitale nieuwsbrief en u ontvangt wekelijks een overzicht van relevante ontwikkelingen rond ouderschapskennis en –ondersteuning
