Chronische stress tijdens het opgroeien kan de gezondheid op latere leeftijd negatief beïnvloeden. Aan dit langetermijnrisico van early-life-stress op complexe ziekten en ongezondheid ligt een biologische verklaring ten grondslag. Hulpverleners hebben meerdere mogelijkheden om (de gevolgen van) de early-life-stress te voorkomen, blijkt uit een artikel uit de speciale VKJP-uitgave over ‘Nare jeugdervaringen’).

De impact van ernstige gebeurtenissen en ongunstige levensomstandigheden tijdens het opgroeien op de gezondheid van het kind is tot in volwassenheid en de volgende generatie groot. De vraag die in dit artikel wordt gesteld is of deze impact vanuit biologisch perspectief verklaard kanworden doordat er sprake is van chronische stress? En zo ja, hoe werkt dat dan? En hoe is de huidige wetenschappelijke kennis over chronische stress tijdens het opgroeien (early-life-stress) om te zetten in een conceptueel model dat in de praktijk kan worden gebruikt in het domein van de preventieve jeugdhulp?

Overtuigend bewijs

Het onderzoek dat in dit artikel wordt beschreven omvat een multidisciplinaire state-of-the-art-review door middel van literatuurstudie en interviews met vooraanstaande wetenschappers op het gebied van stress op jonge leeftijd. De resultaten laten zien dat er overtuigend bewijs is dat er een biologische (neuro-endocrinologische) verklaring is voor het langetermijnrisico van early-life-stress op complexe ziekten en ongezondheid op latere leeftijd, inclusief hun transgenerationele overdracht. Dit wordt veroorzaakt door allostatische overbelasting van de stressnetwerken en van het hele lichaam, die zelfs doorwerkt tot op celniveau (epi genetica). (Dit houdt in dat de reacties vaker verhoogd zijn of er langere tijd onvoldoende herstel plaatsvindt. Red)

Krachtig aangrijpingspunt

Allostatische overbelasting is het resultaat van de interacties tussen de stressor, het persoonlijk stresspatroon en de sociale omgeving, weergegeven in het Allostatische Belasting Model zoals gepresenteerd in dit artikel. Het Allostatische Belasting Model helpt de samenhang niet uit het oog te verliezen bij het ontrafelen van een stressvolle situatie en het ontwikkelen van een geïntegreerde, evenwichtige aanpak op maat. Anticiperen op early-life-stress biedt derhalve een krachtig aangrijpingspunt voor preventieve zorg in het jeugddomein. Samenwerking tussen jeugdzorg, jeugdgezondheidszorg en (para)medische zorg kan hierbij van meerwaarde zijn. Daarbij is aandacht nodig voor de biologische component van early-life-stress en de gevolgen hiervan. Niet alleen om gezondheid, gedrag en cognitie van kinderen en ouders te ondersteunen, maar ook als er psychisch of sociaal nog geen ruimte is voor therapie.

Tips voor de praktijk

Er zijn meerdere mogelijkheden om (de gevolgen van) de early-life-stress te voorkomen. Niet alleen de stressor zelf, ook de omgeving (sensitief en ondersteunend) en het kind (leefstijl, veerkracht) zijn aangrijpingspunten. Door als hulpverlener aan al deze aspecten in de anamnese en de behandeling aandacht te besteden, kunnen kinderen en ouders ondersteund worden en kan hun welbevinden verbeterd worden, ook als er psychisch of sociaal nog geen ruimte is voor therapie.

Een aantal tips op een rij:

Stress hoort bij het leven
Het is belangrijk je ervan bewust te zijn (en de ander ervan bewust te maken) dat stress bij het leven hoort. Adviseer ouders om hun kinderen in de gelegenheid te stellen te oefenen met het omgaan met uitdagingen en zich te ontwikkelen. Dit laatste kan door het creëren van een uitdagende én sensitieve omgeving. Geef kinderen de kans om te proberen en applaudisseer voor de poging, de moed en het lef om te willen groeien en zich te ontwikkelen. Kijk vervolgens als ouder samen met je kind terug op de uitdaging: wat maakte dat het wel of niet gelukt is? Dan is er geleerd en ontstaat veerkracht. We kunnen er samen voor zorgen dat een stressvol moment voor een ander een succes wordt. Zo maken we elkaar veerkrachtig.

Bied handvatten, geen modellen
Het Allostatische Belasting Model is een concept voor de professional. Belast een ouder niet met modellen en ook niet met een ongevraagde uitleg over alles wat je weet. Sommige ouders willen begrijpen en hebben behoefte aan uitleg, maar de meeste ouders willen vooral geholpen worden en handvatten krijgen. Geef dan wel altijd de reden erbij. Vertel bijvoorbeeld dat eten, bewegen, slapen en minder beeldschermgebruik stressreducerend kunnen zijn. Dus: leg het verband, maar bespreek geen concepten.

Buffering
Wanneer je tijdens het gesprek met de ouder de indruk krijgt dat er sprake is van stress, check dan jouw indruk bij de ouder. Wanneer die aangeeft dat dit inderdaad het geval is, ben je erop gericht dat de ouder zich gehoord, gezien en geholpen voelt. Je luistert, vat samen en geeft het gevoel van de ander weer. Je biedt op dat moment een steunende, responsieve omgeving (buffering), waardoor de ander zich kan ontspannen. Ook doe je daarmee voor hoe het creëren van een responsieve omgeving werkt. Je biedt steun, normaliseert waar het kan en richt je op het empoweren en bufferen van de ouder ten behoeve van het kind. Laat zelf zien hoe bufferen kan werken. Ook door bijvoorbeeld in elk consult minimaal één keer te benoemen wat je oprecht goed ziet gaan in de relatie tussen de ouder en het kind.

Speuren op de tijdlijn
Als een kind niet lekker in z’n vel zit, is het van belang om ook samen terug te kijken of er gebeurtenissen zijn geweest die nog steeds van invloed zijn. Het kan behulpzaam zijn om samen een tijdlijn te tekenen waarop met een kruisje kan worden aangegeven of er op een bepaald moment iets belangrijks is gebeurd dat nu nog van invloed is. Zo krijgt het kind de kans om een signaal te geven zonder dat dit direct verwoord hoeft te worden. Leg vervolgens uit hoe dit werkt, waar klachten vandaan kunnen komen en wat je eraan kunt doen.

Lees hier het hele artikel

Stress bij kinderen: zo houden we het gezond >>

Bron: vkjp.nl

Tijdschrift kopen?

Nare jeugdervaringen (adverse childhood experiences, ACEs) is het thema van het tijdschrift Kinder- & Jeugdpsychotherapie én van het VKJP-congres op 26-11-2021. Met bijdragen van Lisette Walbeehm, kinderarts bij Zuyderland, Remy Vink, onderzoeker bij TNO Child Health en Yvonne Vanneste, arts-onderzoeker bij het Nederlands Centrum Jeugdgezondheid (NCJ).
Het tijdschrift gevuld met interessante artikelen is voor 15 euro te koop bij de VKJP, zie deze site.

Zie ook:

------
Abonneer u op onze gratis digitale nieuwsbrief en u ontvangt wekelijks een overzicht van relevante ontwikkelingen rond ouderschapskennis en –ondersteuning

2 REACTIES

LAAT EEN REACTIE ACHTER