Sámen met de ouders zoeken naar een antwoord op hun opvoedingsvraag. Het klinkt logisch, maar gebeurt in de ogen van Edith Raap veel te weinig. “Jammer, want de deskundigheid van de professional en de deskundigheid van de ouder komen dan direct bij elkaar. Het vergroot de effectiviteit van de ondersteuning, want de ouder komt tot een oplossing die echt bij hem of haar past. En krijgt niet een oplossing voor een soort ‘algemene ouder’ aangereikt.”

(Jeugd)hulpverleners kijken vooral naar wat er met een kind aan de hand kan zijn. Dit vertaalt zich al aan het begin van het contact terug in een’ kindgericht’ gesprek. “Dat onderscheid tussen ‘kindgericht’ en ‘oudergericht’ is natuurlijk wat kunstmatig. Als je oudergericht werkt, kijk je ook naar het kind. En een professional die, zoals wij dat noemen ‘kindgericht’, kijkt, is de ouder niet opeens vergeten. Maar het geeft wel een verschil in focus aan. Als oudergericht pedagogisch adviseur begin je bij de ervaring van de ouder. Je verplaatst je in het perspectief van de ouder en voegt aan de deskundigheid van de ouder  jouw deskundigheid toe. Je denkt samen met de ouder na over wat een oplossing zou kunnen zij voor diens opvoedvraag – die bij de ouder past –  en staat stil bij hoe de oplossing in praktijk gebracht kan worden en daadwerkelijk kans van slagen heeft.”

Oudergericht werken

Edith vertelt dat zij op de Hogeschool en ook in het Post-HBO onderwijs lesgeeft in de methodiek oudergericht pedagogisch adviseren (Opad). Daarin wordt gewerkt vanuit de theorie van Alice van der Pas. Deze bestaat uit drie basisprincipes, namelijk de ouder heeft een besef van verantwoordelijk-zijn, de ouder krijgt (daardoor) te maken met van schuld- en schaamtegevoelens wat de ouder kwetsbaar maakt en de  ouder is consultvrager voor zijn kind. Heeft de regie. Deze op zich abstracte principes zijn heel goed te vertalen naar een methodiek. Bij lichte opvoedvragen komt de meerwaarde hiervan naar voren. Maar ook bij complexe problemen in gezinnen werkt de aanpak, zie de methodiek Praktisch Pedagogische Gezinsbegeleiding (PPG/IAG). Centraal in deze methodieken staat het hoe van het oudergericht werken.

Beleving ouder uitdiepen

Een methodische aanpak is echt wenselijk, legt Raap uit. Bepaalde methodische stappen kunnen je als professional helpen oudergericht te blijven werken en de aansluiting met de ouder te behouden of weer terug te vinden. In de Opadmethodiek bijvoorbeeld wordt gewerkt met concrete voorbeelden van opvoedsituaties. “Ouders zijn vaak geneigd om in algemene termen te praten. Mijn kind luister nooit als… Via een concreet voorbeeld kun je de ouder vragen terug te kijken naar wat er precies is gebeurd. De ouder komt daardoor in de, zoals Van der Pas het noemt, metapositie, kijkt naar zichzelf en hoe hij/zij zich toen voelde en dacht en wat hij/zij belangrijk vond en wat mogelijk de impact hiervan was op wat er gebeurde.

Edith Raap: “Sluit met je eigen expertise aan op wat de ouder al weet”

“Door het onderzoeken van concrete voorbeelden wordt de beleving uitgediept. Daarbij maken we in de methodiek ook gebruik van de vraag hoe de ouder die specifieke  situatie idealiter zou zien en wat de rol als ouder daarin zou zijn. Soms denk je als professional al te weten waar de ouder heen wil. Neem een ouder die als opvoedvraag heeft dat het kind zo slecht eet. Het kan best zijn dat door de ideale situatie uit te vragen, je er samen achter komt dat de ouder vooral wil dat het eetmoment een gezellig moment is en dat het ‘genoeg eten’ wat minder relevant is.” Ook wordt gekeken naar een concreet voorbeeld waarin de ouder iets doet wat maakt dat het (gedeeltelijk) lukt wat hij wil bereiken. “Dan zoeken we samen naar wat daarin dan precies werkte en of dat voor de opvoedvraag te gebruiken is. Met andere woorden: er zijn veel methodische kleine stappen die kunnen helpen oudergericht te werken.”

Soms merkt Edith dat studenten in hun opleidingen zo getraind worden om zich in het ouderperspectief te verplaatsen dat ze terughoudend worden om hun eigen expertise in te brengen. “Dat is niet de bedoeling, want ouders kunnen echt wat hebben aan je expertise. Doe dat dus wel, maar sluit aan op wat de ouder al weet. En denk na over hoe je iets inbrengt. En ook daar zijn methodische stappen voor. De ervaring leert dat deze oudergerichte aanpak ouders enthousiasmeert en motiveert omdat zij zich gehoord voelen.”

Webinar

Raap gaat tijdens het webinar ‘In verbinding blijven met ouders’, dat op 17 juni start, nader op een paar onderdelen van de methodiek oudergericht pedagogisch adviseren in. “Ik zal beginnen met  te laten zien wat verschillen tussen een kind- en een oudergerichte benadering zijn. Hiervoor laat ik twee filmpjes zien.  Vervolgens geef ik een vertaling van de principes van Alice van der Pas naar hoe je het nu concreet doet. Daar wil ik het vooral over hebben. Wat kun je vragen en waar moet je op letten als je vanuit de ervaringen van de ouder wilt werken?

Naar de webinarpagina op de website van Euregionaal Congresburo >>

Edith studeerde ontwikkelingspsychologie en was onder andere werkzaam in de jeugdzorg, kinderopvang en opvoedondersteuning in praktijk, management, training en beleid. Sinds 2012 geeft zij les aan de Hogeschool Utrecht. Haar aandachtsgebied is werken met ouders. Zij heeft recent een onderzoek afgerond naar de ervaringen van ouders van zeer ernstig prematuur geboren kinderen. Vanaf augustus 2020 start zij een promotieonderzoek naar ‘levend verlies’. Over levend verlies maakt zij, samen met een ouder met een ernstig meervoudig beperkte zoon, ook een podcastserie.zie  www.levend-verlies.nl

------
Abonneer u op onze gratis digitale nieuwsbrief en u ontvangt wekelijks een overzicht van relevante ontwikkelingen rond ouderschapskennis en –ondersteuning

2 REACTIES

  1. Heel belangrijk, Edith, wat je aanreikt. Laten we vooral goed in gesprek gaan met de ouders waarin zij kunnen vertellen waarom het voor hen een probleem is. Vanuit de metapositie van de ouder, zoals je schrijft:
    “hoe de ouder naar zichzelf kijkt, hoe hij/zij zich toen voelde en dacht en wat hij/zij belangrijk vond en wat mogelijk de impact hiervan was op wat er gebeurde”. Dat vraagt inderdaad om actief luisteren vanuit een positieve betrekkingsrelatie met de ouders en daar de tijd voor nemen. Niet te snel tot aannames en oplossingen komen. Laat vooral ook de context aan bod komen. Onderzoek op welke niveaus dit probleem nog meer speelt, waardoor het als probleem wordt ervaren of hoe het probleem is ontstaan. Mogelijk hebben ouders nog andere vragen en is dit een ingang die zij kiezen. Nieuwsgierig zijn. Het kan zijn dat er ook nog andere expertise nodig is uit wat ouders vertellen.

  2. Graag voeg ik nog iets toe aan mijn vorige reactie.
    Met breed kijken vanuit de context op verschillende niveaus bedoelde ik: niet te snel eenzijdig het gedrag van het het kind vanuit de opvoeding door ouders bekijken en tot ouderbegeleiding besluiten. Juist vanuit één methodiek kun je het blikveld ook beperken. Ook al is Alice van der Pas een coryfee op het gebied van de ouderbegeleiding.
    Het kunstmatige verschil tussen ‘kindgericht’ en ‘oudergericht’ moet geen tweedeling in focus worden. Het gaat altijd over de ouder-kindrelatie! Het uitdiepen van de beleving van de ouders is goed, in relatie tot de behoeften van het kind en hoe dit in de interactie tussen ouder en kind tot uiting komt. Luisteren naar wat ouders vertellen over de ouder-kindrelatie al tijdens de zwangerschap en direct na de geboorte, ook bij lichte problematiek. Die aspecten werken vaak later door in het gedrag van het kind. Lichte problematiek zijn gewone ontregelingen, die bij het leven horen. Als we de basis van het ontstaan daar niet in betrekken, kan het pedagogisch advies goed werken op korte termijn, zonder dat er een wezenlijke verandering optreedt. Een onderliggend probleem zal zich later op een andere manier of ander thema en mogelijk nog heftiger weer kunnen aandienen. Het vraagt iets van de basishouding van de professional en van een multi-en transdisciplinair overleg met aandacht voor diversiteit, samenwerking tussen meerdere disciplines en organisaties en van elkaar leren

LAAT EEN REACTIE ACHTER